เมื่อมีพระราชบัญญัติขนามนามสกุลฯ ขึ้น ราษฎรไทยจึงต้องตั้งนามสกุลสำหรับใช้ในครอบครัวหรือตระกูลของตน โดยมีความนิยมหลายอย่างด้วยกัน ดังนี้
-ตั้งตามชื่อของบรรพบุรุษ (ปู่ ย่า ตา หรือยาย)
-ข้าราชการที่มีราชทินนาม มักจะนำราชทินนามมาตั้งเป็นนามสกุลของตน เช่น หลวงพิบูลสงคราม (แปลก) ใช้นามสกุล "พิบูลสงคราม"
-ตั้งตามสถานชื่อตำบลที่อยู่อาศัย
-ชาวไทยเชื้อสายจีนอาจแปลความหมายจาก "แซ่" ของตน หรือใช้คำว่าแซ่นำหน้าชื่อแซ่ หรือใช้ชื่อแซ่นำหน้า หรือสอดแทรกไว้ในนามสกุล
-หม่อมเจ้า หม่อมราชวงศ์ และหม่อมหลวง ใช้นามราชสกุลของตนเป็นนามสกุล แต่ลูกของหม่อมหลวงและต่อไปเป็นหลาน เหลน ใช้นามราชสกุลโดยลำพังไม่ได้ ต้องมีคำว่า "ณ อยุธยา" ต่อท้าย สำหรับเชื้อพระวงศ์
ภาพผังการใช้นามสกุล
อธิบายผัง
1. ในแผนผังนี้ได้ลำดับไว้เพียง 7 ชั่วคน แต่ถ้าปราถนาจะขยายนามสกุลออกไปให้ญาติได้ใช้ร่วมกันอีกก็ได้โดยอนุโลม
2. ข้อสำคัญอันจะต้องกำหนดไว้คือ นามสกุลที่จะใช้ร่วมกันได้แต่ผู้ที่สืบสายโลหิตทางผู้ชาย เป็นต้นว่า น้องสาวใช้นามสกุลเดียวกับเรา
แต่ถ้าได้สามีแล้วต้องใช้นามสกุลสามี และบุตรแห่งน้องสาวนนั้นก็ต้องไปใช้นามสกุลทางฝ่ายบิดาของเขา จะใช้นามสกุลทางมารดาไม่ได้
นอกจากได้รับพระบรมราชานุญาต
ข้อกำหนดตามกฎหมายในการจดนามสกุลใหม่หรือเปลี่ยนนามสกุล
ตามพระราชบัญญัติชื่อบุคคล พ.ศ. 2505 กำหนดหลักเกณฑ์การตั้งชื่อสกุลไว้ว่า
-ต้องไม่พ้องหรือมุ่งหมายให้คล้ายกับพระปรมาภิไธย พระนามของพระราชินี
-ต้องไม่พ้องหรือมุ่งให้คล้ายกับราชทินนาม เว้นแต่เป็นราชทินนามของตน ของบุพการี หรือผู้สืบสันดาน
-ต้องไม่ซ้ำกับชื่อสกุลพระราชทานของพระมหากษัตริย์ หรือชื่อสกุลที่ได้จดทะเบียนไว้แล้ว
-ไม่มีคำหรือความหมายหยาบคาย
-มีพยัญชนะไม่เกิน 10 พยัญชนะ เว้นแต่กรณีเป็นราชทินนาม
-ผู้ที่ไม่ได้รับพระราชทานชื่อสกุล ห้ามใช้คำว่า "ณ" นำหน้าชื่อสกุล
-ห้ามเอานามพระมหานคร และศัพท์ที่ใช้เป็นพระปรมาภิไธยมาใช้เป็นชื่อสกุล
ที่มา : หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร
ปล. เป็นการสรุปเอาจากหนังสือที่เกี่ยวข้องมาอีกทีนะครับ ความสมบูรณ์ของข้อมุลอาจจะไม่เต็ฒร้อย
ก็ขออภัย ณ ที่นี้
อืมหายสงสัยเรื่องนามสกุลไปเยอะ คือเคยเห็นบางคนเป็นโน้นเป็นนี่ก็งงอยู่ อ่านกระทู้นี้ เด็ดจริงๆ
